De Armeense genocide

…  /  Nederland  /  Nederlandse pers

Nederlandse pers

In Nederland is – net als in andere westerse landen – over een tijdspanne van ruim vier decennia regelmatig gepubliceerd over de vervolging van Armeniërs in het Ottomaanse Rijk.

gedeporteerde Armeniërs op weg naar de woestijn

Interieur van de drukkerij in Amsterdam waar dagblad "Het Nieuws van den Dag" gedrukt werd, omstreeks 1880. Prent van Johan Braakensiek. (Bron: Collectie Stadsarchief Amsterdam)

De enkele particuliere persbureaus die aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw in Nederland bestonden richtten zich hoofdzakelijk op binnenlandse en parlementaire verslaggeving, het buitenlandse nieuws werd voor het overgrote deel overgenomen uit Britse en in mindere mate Duitse kranten of was afkomstig van de drie grootste en meest invloedrijke persbureaus in Europa, respectievelijk Reuters news agency in Groot-Brittannië, Wolffs Telegraphisches Bureau in Duitsland en Agence Havas in Frankrijk.

De liberale kranten het Algemeen Handelsblad uit Amsterdam en de Nieuwe Rotterdamsche Courant uit Rotterdam waren toonaangevend in Nederland en vrijwel altijd het eerste met nieuws uit het buitenland, hun berichten werden regelmatig in zijn geheel overgenomen door andere dagbladen. Het Algemeen Handelsblad en de Nieuwe Rotterdamsche Courant waren ook de eerste kranten die vanaf het begin van de twintigste eeuw op beperkte schaal zelf journalisten naar het buitenland stuurde om eigen, vaak persoonlijk getinte reportages te maken.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam de vraag naar buitenlands nieuws enorm toe, waarbij kranten vaak moesten wikken en wegen wat betrouwbaar nieuws was, omdat de oorlogvoerende landen hun kranten onder censuur hadden gesteld en de grote persbureaus als propagandakanalen gebruikten. De oplagen van Nederlandse kranten stegen aanzienlijk en de pagina's met buitenlands nieuws gingen ook na de oorlog een steeds groter en wezenlijk deel van de krant uitmaken.

Waar de Nederlandse kranten voor het buitenlands nieuws over het algemeen inhoud en toon van de internationale pers volgde, gold dit niet voor de Eerste Wereldoorlog. Op last van de Nederlandse regering werd de nationale pers opgedragen de Nederlandse neutraliteit niet in gevaar te brengen. Nederland zat letterlijk en figuurlijk klem tussen Groot-Britannië en Duitsland, die met elkaar in oorlog waren. Waar in de Britse pers de genocide breed werd uitgemeten, werd er in Duitsland, tijdens de oorlog bondgenoot van het Ottomaanse Rijk, nauwelijks over gepubliceerd.

In vergelijking met de internationale pers is de berichtgeving in Nederland tijdens de eerste helft van de oorlog, in 1915 en 1916, spaarzaam en ingetogen. In de tweede helft van de oorlog wordt de toon losser en verschijnen er een aantal grotere artikelen. Uiteindelijk maakt de verslaggeving over de vervolging van Armeniërs gedurende de hele oorlog maar beperkt deel uit van het totale aanbod aan buitenlands nieuws.

In de Nederlandse krantenartikelen werd vanaf het begin vrijwel uitsluitend aandacht besteed aan de vervolging van Armeniërs, de vervolging van andere christelijke minderheden zoals de Grieken, Assyriërs en Arameeërs werd nauwelijks vermeld.

1915 – 1918

top